Stijn Thoolen is door de European Space Agency (ESA) geselecteerd om van november 2019 tot en met begin 2021 onderzoek te doen op Concordia, Antarctica. We krijgen zo nu en dan een update van Stijn ontvangen over zijn bevindingen op dit kleine, geïsoleerde stukje wereld. Vandaag het zevende stuk: waarin hij ons verteld over de langste nacht op Concordia.

Concordia, 7 juli 2020
Zonlicht: geen
Gevoelstemperatuur: -84°C
Gemoedstoestand: nog steeds oké

De winterzonnewende in Antarctica is bijzonder. Op het moment dat de zuidpool van onze aardbol maximaal van de zon af gekanteld is, en de langste nacht op het zuidelijk halfrond valt, komen mensen van overal en sinds de prehistorie in traditie samen om het nieuwe seizoen en de terugkeer van het zonlicht in te luiden. Maar voor een stel verlaten wetenschappers en technici op het Antarctisch continent duurt die langste nacht veel langer. Voor hen blijft de zon nog anderhalve maand onder de horizon. Voor hen betekent mid-winter niet alleen de geleidelijke terugkeer van daglicht, maar nog veel meer het midden van een buitengewoon negen maanden durend overwinter-avontuur.

Een belangrijk moment dus. Een moment om te vieren, en om te reflecteren (of misschien gewoon alleen vieren…). Wat mij betreft lijkt het wel een beetje op Kerstmis, of oudejaarsavond, maar dan net een beetje anders (we zijn ten slotte overwinteraars). Cadeaus, diners, feestjes, en (digitale) mid-winterwensen van alle andere stations op Antarctica, met de vriendelijke uitnodiging om langs te komen en het hele gebeuren samen te vieren. ‘De deur staat altijd open’, ‘voldoende parkeerplaats voor motorrijtuigen en sleeën’, ‘ruimschoots accommodatie met uitzicht op ijszee’, ‘neem je slaapzak mee’, ‘COVID-19-vrij’. Afijn, je snapt de noodzakelijke humor.

Ik ben hier nu zo’n half jaar in Concordia, en in eerste instantie heb ik het me afgevraagd: hoe kan zoiets nieuws nu al zo belangrijk zijn voor mensen? Geen ritueel, geen richtlijnen, niemand die eigenlijk weet hoe het gevierd moet worden, en toch zijn er hoge verwachtingen bij onze bemanning, en ideeën in overvloed. Maar nu ik erop terugkijk moet ik het toegeven: mid-winter is een prachtige traditie, zelfs al hadden we die nog nooit gevierd…

De winter kan streng zijn, zonder zonlicht, ver weg van huis, en met dezelfde twaalf mensen, voor zo’n lange tijd. Momenten van teleurstelling heb ik zelf ook wel een aantal keer ervaren, zelfs al zijn we op zo’n interessante en prachtige plek. Misschien is het met al die verschillende achtergronden en als enige Nederlander hier niet altijd even makkelijk om me begrepen te voelen. Of misschien ben ik het wel die iets minder tolerant begint te worden, met meer behoefte aan emotionele steun. En terwijl dat het leven hier niet altijd makkelijk maakt, las ik laatst ergens een prachtige zin:

‘Betreur niet dat anderen je niet begrijpen. Betreur eerder dat jij de anderen niet begrijpt’.

Kunnen we, in een wereld waar we continue verleid worden om de schuld voor onze problemen buiten onszelf te leggen, de flexibiliteit blijven opbrengen om elkaar beter proberen te begrijpen? In de ethische speeltuin Concordia, waar weglopen geen optie is en een gebrek aan groepscohesie direct gevolg kan hebben op ons eigen welzijn, lijkt het me essentieel. En was dit niet precies waarvoor ik hier was? Om te leren een beter mens te worden?

Muziek: Yannick – Ces Soirées-là clip officiel

Met die gedachten in mijn achterhoofd en me realiserend dat we nog steeds een helft te gaan hebben, is mid-winter eigenlijk een uitstekend excuus om een beetje aan onszelf te werken. Om wat extra moeite voor elkaar te doen, te geven in plaats van te vragen, en gewoon om samen wat lol te hebben. Om op een positieve manier met elkaar samen te werken en zo dichter tot elkaar te komen, meer tolerantie voor elkaar op te bouwen, en het beste in elkaar te leren zien. En dus, met de muziek weer op luid, zijn we aan het werk gegaan…

Braziliaanse avond, complete met exotische reisverhalen (je kunt je voorstellen hoe populair die hier zijn) en een tafelvoetbaltoernooi, quiz avond, een vet en kaasachtig Alpendiner, ‘kermesse’ spelletjesavond inclusief prijzen, een spa (onze andere dokter had besloten dat we het ziekenhuis wel op een betere manier konden gebruiken voor de wintermaanden), het eerste Antarctische kampioenschap in traditioneel Italiaans ‘Ruzzolone’ (google maar, en de rest kun je je misschien wel inbeelden), en, voor één keer dit jaar, een echte mogelijkheid om uiteten te gaan (we eten het hele jaar in dezelfde ruimte), in ons ‘McDome’ fast-food restaurant (je kent het misschien beter als het astronomie gebouw). Besteld via radio en direct geserveerd bij aankomst. Burgers, chips, milkshakes, en geweldige reacties van de rest van de bemanning: alles wat een behoeftige overwinteraar nodig heeft!

Mid-winter was geweldig! Iedereen had een deel van de organisatie op zich genomen, en dat heeft ons best wel bezig gehouden. Vijf dagen lang hebben we het gevierd met de meest belachelijke activiteiten, en we waren allemaal uitgeput daarna. Ik kan me voorstellen dat thuis al die moeite wat overdreven lijkt, en van buitenaf al die details wat onbeduidend, maar ik heb het idee dat het hier voor ons best belangrijk is. Deze belachelijke activiteiten zorgen voor afwisseling, maken ons aan het lachen, en geven ons goede moed voor nog eens viereneenhalve maand samen. Dit zullen de herinneringen zijn die we met ons mee naar huis nemen na een jaar op het ijs, en dat heeft voor mij mid-winter alle moeite waard gemaakt!

Nu ben ik eigenlijk wel benieuwd hoe het straks zal zijn, na een jaar lang hard nodige tolerantie en sociaal bewustzijn in Concordia: doen we thuis ook die moeite voor elkaar?