‘Van een berg af zweven, glijden en vliegen over een vers pak tiefschnee. Dit is als je het mij vraagt de droom van elke skiër en snowboarder. Helaas is dit niet zonder gevaar,  want Moeder Natuur blijft altijd onvoorspelbaar. Zeker met de hoeveelheid sneeuw die nu in de Alpen is gevallen.’- aldus Max.

Max van Toledo heeft samen met zijn compagnon Avital de Winter een onderneming opgezet: Ski Like a Pro. Met deze onderneming nemen ze particulieren, bedrijven en wedstrijdteams mee op én naast de piste. Hier maken ze kennis met de prachtige kant van backcountry skiing en leren ze de nodige voorzorgsmaatregelen te treffen.

Max: ‘Neem altijd het zekere voor het onzekere, bereid je goed voor, lees het Lawinenlage bericht en ga alleen op pad met de juiste uitrusting. Met de benodigde kennis in mijn achterhoofd kies ik een geschikte route. Een route die binnen de maximale hellingsgraad valt, die ik durf te skiën met de betreffende groep en passend bij de actuele omstandigheden en niveau. Verder stel ik de groep altijd op de hoogte van veilige vlakke plekken om te wachten, met gepaste afstand tussen de deelnemers om druk op het sneeuwdek te verdelen.’

Eerder verscheen er op Outdoor Medicine een artikel over het herkennen van lawineterrein. Naar schatting gaat meer dan 25% van de offpiste skiërs en klimmers nog op pad zonder het juiste materiaal. Hieronder wordt een overzicht gepresenteerd hoe te handelen bij een lawine en keuze voor het juiste materiaal.

Self-rescue 

Als een lawine zich voordoet, is het belangrijk zo snel mogelijk de gehele groep te waarschuwen en een poging te ondernemen om naar een zijkant van de lawine te manoeuvreren. Hier is de snelheid van de lawine lager en lukt het soms een lawine geheel te ontwijken of een boom vast te pakken. Als deze mogelijkheid er niet is, moet je jezelf snel van skimateriaal ontdoen en zorgen voor een ruimte met lucht, door met de ellebogen voor het gezicht een kommetje te maken. Het ‘zwemmen of struggelen’ in een lawine is discutabel, sommige case reports bevestigen het belang om pogingen te ondernemen om aan de oppervlakte te blijven. Uiteraard moet geprobeerd worden om een hand, voet of skistok boven de sneeuw uit te steken, als de oppervlakte herkenbaar en bereikbaar is. Om trauma en asfyxie in een lawine te voorkomen kan naast een helm, de lawine set worden uitgebreid met een avalanche airbag en avalung. Om verder de kans om gevonden te worden te verhogen, door teamleden of professionele reddingsteams, wordt aangeraden een RECCO-reflector, lamp en reddingsfluitje bij je te dragen.

Avalanche Airbag 

Een avalanche airbag vergroot na activatie het volume van het slachtoffer met een toename tot wel 270 liter. Door inverse segregation, ook wel het brazil nut effect genoemd, wordt een slachtoffer boven de lawine ‘geschud’. Recent onderzoek toont aan dat een airbag de kans verlaagt om onder sneeuw bedolven te worden (van 55% naar 20%) alsook de mortaliteit (van 35% naar 10%), mits de airbag handmatig wordt geactiveerd. Dit gebeurt helaas maar in ongeveer 80% van de gevallen. Bij de aanschaf of huur van een airbag zijn er verschillende aspecten om op te letten. Het activatiesysteem, volume en vorm, of de airbag uitneembaar is of geïntrigeerd, en indien geïntrigeerd of er extra ruimte voor spullen op- en afgeritst kan worden. Voor een overzicht kijk hier.

Artificial Air Pocket Devices 

Indien bedolven, kan een artificial air pocket device (AAPD) voor de aanvoer van O2 uit het sneeuwpak en afvoer van CO2 zorgen, waardoor hypercapnie en hypoxie uitgesteld worden. Een voorbeeld is de Avalung. Een trial liet een verlenging van adequate oxygenatie zien, van 5 à  14 minuten zonder, naar wel 60 minuten met een AAPD. Sommige fabrikanten combineren een AAPD met een airbag.

Drie-eenheid en team-rescue

Als een slachtoffer onder de sneeuw bedolven wordt moet er onder stressvolle omstandigheden snel en daadkrachtig gehandeld worden volgens een vast protocol. Een goede training kan hierbij het verschil maken. Allereerst moet gelet worden op eigen veiligheid, al is de kans op een tweede lawine op dezelfde plek klein. Vervolgens moet de plek gemarkeerd worden waar het slachtoffer voor het laast gezien werd en profesionale hulp worden ingeschakeld. Om een team-rescue mogelijk te maken is het dragen van een pieper/LVS, sonde en schep strikt noodzakelijk.

Pieper / Lawinen Verschütteten-Suchgerät 

Een pieper zendt een signaal uit of ontvangt een signaal in het geval van een reddingsactie. Hiermee kan de periode van asfyxie flink verkort worden. Piepers worden onder verdeeld in één-, twee- en drie antennepiepers. Eén antenne of analoge piepers vereisen veel training, de zoekweg is lang, maar ze zijn wel degelijk en goedkoop. Twee-antenne of digitale piepers hebben een groter bedieningsgemak, kortere zoekweg, maar kunnen bij meerdere slachtoffers verwarrende informatie geven en de reactietijd op goed signaal kan lang zijn. Drie-antenne piepers hebben een groter bedieningsgemak, kunnen slachtoffers diep in de sneeuw lokaliseren, zijn snel en eigenlijk de hedendaagse norm. Voor een uitgebreid overzicht kijk hier. Voor een lawinepiepertest hier. Elektrische apparaten, inclusief telefoons, moeten uit de buurt van pieper worden gehouden en de pieper moet elke dag worden gecheckt op functioneren en juiste stand.

Sondes en schep

Sondes worden gebruikt om op de plek van het signaal het slachtoffer te lokaliseren. Bij sondes is niet de materiaalkeuze het meest van belang, maar de manier waarop gezocht wordt naar het slachtoffer. Een kleinere prikafstand verhoogt de kans op het vinden van een slachtoffer, maar verlengt de tijd van de zoekactie. Onderzoek raadt een tussenafstand van 25 cm aan, als er circulair om het signaal van de pieper wordt geprikt, of 50 cm als er op een linie wordt geprikt volgens de Three Holes per Step methode. In eerste instantie moet getracht worden 1,5 m diep te prikken. Een schep voor lawines moet van sterk materiaal zijn. Verder is het van belang dat er aan de dalzijde van het slachtoffer wordt begonnen met graven, op een afstand van ongeveer 1,5 keer de diepte van het slachtoffer. Snelle afwisseling van scheppers voorkomt vermoeidheid, hetgeen ook van belang is voor het eventueel uitvoeren van Advance Life Support na uitgraving.

Medische zorg

Ondanks goede voorbereiding, goed materiaal en een gestroomlijnde reddingsactie is overleving geen garantie. Na 15 à 20 minuten is de kans op overleving gehalveerd. Overall survival ligt iets hoger dan 50% voor bedolven slachtoffers. Na uitgraving moet een slachtoffer die volledig bedolven is geweest, ongeacht of die alert en ongedeerd is, naar het ziekenhuis worden getransporteerd. Lees voor medische hulp bij bewusteloosheid of letsel dit eerdere artikel op outdoor medicine.

Kijk voor een voorbeeld van een subtiele lawine en reddingsactie hier. Lawinecursussen worden sterk aangeraden voordat je off-piste gaat, ook bij lawinegevaar 1-3 en worden aangeboden door onder andere de NKBV, WePowder, PowderGuides, Snow Safety Center en Ski Like a Pro. Nog niet overtuigd?  De 10 beste excuses om GEEN lawine cursus te volgen. Better Safe than Sorry: Gute Abfahrt!

Voor de wetenschappelijke richtlijnen van de Wilderness Medical Society, kijk hier.