Stijn Thoolen is door de European Space Agency (ESA) geselecteerd om van november 2019 tot en met begin 2021 onderzoek te doen op Concordia, Antarctica. Af en toe krijgen we een update van Stijn over zijn bevindingen over dit kleine, geïsoleerde deel van de wereld. Vandaag het elfde en laatste stuk, waarin hij ons verteld over zijn laatste ervaringen op, -en het afscheid van-, Concoria.

IJsbreker L’Astrolabe, 15 december 2020
Zonlicht: 24 uur per dag, maar morgen, naarmate we verder naar het noorden gaan, gaat ie weer onder.
Temperatuur: Ergens rond 0 °C
Gemoedstoestand: niet zeker hoe ik het moet beschrijven vandaag. Ik ben enthousiast, en een geluksvogel.

Het is middernacht. Sinds ons vertrek enkele uren geleden is de zon gestaag richting de horizon achter ons gekropen, en de resulterende kleuren in de lucht doen me weer denken aan de winter. We varen tussen reusachtige ijsbergen, en af en toe drijft er een ijsschots voorbij met een bende pinguïns om ons uit te zwaaien. Niet veel eerder zag ik een zeehond chillen op het ijs, en walvissen hebben we ook gezien. In de verte kan ik nog net de enorme ijsmassa herkennen waar we het afgelopen jaar ons leven hebben doorgebracht. Het is mijn laatste uitzicht op Antarctica, en het is perfect.

Hier, alleen op het dek van de Astrolabe omgeven door al deze schoonheid heb ik een speciale gelegenheid gevonden om nog eens stil te staan bij waar we in godsnaam hebben gezeten al deze tijd. Het is zo enorm anders daarboven op het ijs, zo ver weg van de rest van de wereld, dat ik er terwijl we langzaam terugkeren naar beschaving moeite mee heb te geloven dat het werkelijk heeft plaatsgevonden. Met alle verandering die we onlangs hebben doorgemaakt en met alle nieuwe impressies is de tijd snel gegaan, en Concordia lijkt nu niet meer dan een verre, haast onwerkelijke herinnering. Alsof het eeuwen geleden was, zelfs al is het pas acht dagen sinds we er vertrokken zijn.

Het begon ongeveer een maand geleden, toen die ‘oranje en dikke’ mensen (en kiwi’s!) in Concordia aankwamen. Met het begin van de zomercampagne was onze overwinterisolatie abrupt tot een einde gekomen, en ik herinner me hoe de kalme, veilige en vertrouwde omgeving van het ESA-lab verrassend aangenaam voelde na enkele intense uren aan nieuwe sociale interacties. Zodra de positieve zomerenergie in het station begon te heersen en verse ESA MD Nick langzaam het lab overnam kon ik er niet meer aan ontsnappen. Onvermijdelijke stappen uit onze vaste routines, maar met een ‘c’est l’Antarctique’ mate van verandering die niet altijd gemakkelijk bij te houden is.

Ons vertrek uit Concordia afgelopen week was niet veel anders. Emotioneel vlak bij gebrek aan realisatie van wat er allemaal aan het gebeuren was (of een gebrek aan slaap de nacht ervoor…) ging het allemaal zo snel, en verrassend soepel. Iedereen gedag gezegd zonder enig affect voor de tranen om me heen, in het belang van mijn geheugen nog een laatste keer goed gekeken naar het station, maar toen het vliegtuig begon op te stijgen was er plots die sterke drang om het allemaal te laten stoppen en veilig terug te keren naar het station. Iets in mij was er blijkbaar nog niet helemaal klaar voor. Te snel te grote stappen denk ik, maar gelukkig hadden we piloten om daarvoor te zorgen…

Al in het vliegtuig, naarmate we de kust naderden, konden we de lucht dikker voelen worden, en het ademen makkelijker. Er waren dikke wolken die ik al een jaar niet zo had gezien, en vóór ons zagen we het water. Werkelijk, vloeibaar zeewater! In Dumont d’Urville hebben we uren slaap ingehaald, rennen koste er geen enkele moeite meer (ons zuurstoftransportsysteem was goed ontwikkeld na een jaar op hoogte), en zelfs pinguïns kijken was rustgevend na de complexe sociale dynamiek van Concordia. Alles leek gemakkelijker hier, en het gaf ons een buitengewone mogelijkheid om onze aanpassing aan het leven op ‘aarde’ te verwerken voordat we onze reis huiswaarts verder vervolgden.

Maar het is pas nu, hier op het dek van de Astrolabe in dit prachtige, misschien wel spirituele moment, dat ik de tijd genomen heb om afscheid te nemen. Na al deze impressies de afgelopen weken en met mijn werk eindelijk afgerond (gisteren heb ik mijn laatste metingen met onze bemanning gedaan, om te kijken hoe we ons fysiek aanpassen nu we weer op zeeniveau zijn), besef ik me dat mijn grote Antarctica avontuur erop zit. Tevreden met de resultaten van mijn inspanningen het afgelopen jaar voel ik me nu opgelucht, trots, en een ongelooflijke geluksvogel. En terwijl ik het continent langzaam achter me laat, ben ik ook meer en meer bereid om weer vooruit te kijken. De lege (en misschien COVID-geïnfecteerde) horizon hier op zee maakt me nieuwsgierig. Wat ga ik daar aantreffen, thuis? Hoe ga ik me daaraan aanpassen? Wat neem ik mee uit Concordia, en wat voor effect heeft dat op mij en de mensen thuis? Sommigen hebben me gewaarschuwd dat de wereld niet meer hetzelfde is na alles wat er heeft plaatsgevonden. Anderen hebben me juist weer enthousiast gemaakt dat de toegenomen bewustwording die ik thuis kan ervaren een hele openbaring is. Het zal altijd wel lastig blijven om te voorspellen wat de toekomst gaat brengen, maar in het idee dat het net zo’n avontuur moet worden als het afgelopen jaar vind ik mijn comfort.

Al het bovenstaande betekent ook dat ik hier nu mijn laatste blog schrijf. Hopelijk heb je genoten van mijn probeersels om wat van mijn avontuur met jullie te delen. Het is een enorm voorrecht geweest om in Concordia te mogen wonen en werken. Een prachtig en heel interessant jaar, waar ik met veel dankbaarheid en voldoening op terug kijk, en waarvan ik me voorstel dat het me nog lang zal bijblijven. Heel veel dank aan iedereen die dit mogelijk heeft gemaakt en die me heeft gesteund het afgelopen jaar, en zoals we graag zeiden daarboven op het ijs: allez-ciaooo!

Groeten vanaf de Astrolabe,

Stijn

PS. Hier nog een laatste nummer om samen van te genieten, terwijl we Antarctica uit varen: Vangelis – Deliverance