Vorige week is de opvang en behandeling van patiënten met ernstig traumatisch hersenletsel besproken. Hieronder samengevat in een figuur (MARCH). Ook wanneer de patiënt niet geëvacueerd dient te worden moet de handen nog uit de mouwen worden gestoken.

Evaluatie van niet-ernstig hersenletsel
Er zijn diverse hulpmiddelen beschikbaar die kunnen helpen bij het in kaart brengen van een hersenschudding, zoals de SCAT5. De hulpmiddelen zijn bedoeld voor langs de zijlijn en zijn vaak onpraktisch in afgelegen gebied. Tot op heden zijn er nog geen diagnostische tests beschikbaar voor het nauwkeurig vaststellen van een hersenschudding. Symptomen die kunnen duiden op een hersenschudding zijn samengevat in tabel A. Deze kunnen zelfs uren tot dagen na het trauma ontstaan. De modified Maddocks kan gebruikt worden om amnesie en oriëntatie te bepalen. Verder moet een uitgebreid lichamelijk onderzoek worden uitgevoerd, met focus op de neurologische status, balans, hersenzenuwen en korte-termijn geheugen.

Differentiële diagnostiek
Hoofdtrauma kan een duidelijke verklaring zijn voor de klachten. Toch kan de diagnostiek van een hersenschudding een hele uitdaging zijn, doordat de symptomen vaag zijn of laat kunnen optreden. Hersenschudding wordt als één van de meest complexe letsels beschouwd in de sportgeneeskunde, om te diagnosticeren, beoordelen en behandelen. Wees bedacht op andere oorzaken van een verminderd bewustzijn, zoals hoogteziekte, hersenoedeem, dehydratie, hyponatriëmie door overmatige vochtinname, intoxicaties en slaapdeprivatie.

Behandeling van een hersenschudding
Een hersenschudding kan leidden tot langdurige lichamelijke- en psychische klachten indien deze niet adequaat behandeld wordt. De hoofdmode van een geslaagde behandeling bestaat uit rust, veel rust. Vervolgens wordt stapsgewijs weer gewerkt naar herstel naar oud niveau. Op een afgelegen plek moet de afweging worden gemaakt tijdelijk de activiteit te onderbreken op een rustplek, spoedig de bewoonde wereld op te zoeken voor rust, of indien beide opties niet voorhanden zijn, een evacuatie te worden heroverwogen. Indien opnieuw klachten ontstaan na een periode van rust moet de patiënt weer beginnen met een prikkelarme periode van 24 uur. Ook in een thuissituatie moet een patiënt zich weerhouden prikkels, met inbegrip van lezen en films kijken.

Postcommotioneel syndroom
Over het algemeen nemen klachten na een week af. Indien klachten aanhouden tot 3 maanden na het trauma spreekt men van een postcommotioneel syndroom. Hoewel er een relatie bestaat tussen de ernst van het hersenletsel en de kans op het ontstaan van een postcommotioneel syndroom, blijkt enkel het hersenletsel een slechte voorspeller te zijn van dit syndroom. Hiervoor dient meer onderzoek te worden verricht. Hetzelfde geldt voor herhaaldelijk hoofdtrauma, zoals bij rugby en voetbal. Er wordt steeds meer aandacht besteed aan dit soort letsel, gezien er een relatie lijkt te bestaan tussen herhaaldelijke blootstelling aan lichte traumata van het hoofd en chronische traumatische encefalopathie.

Revalidatie
Ongeveer 60% van de volwassenen met matig- en 85% met ernstig hersenletsel houden klachten tot na een jaar van het trauma. Bij sporters met licht hersenletsel of een hersenschudding is het herstel vaak veel voorspoediger. Indien herstel uitblijft (>10 dagen) dient de behandeling te worden overgelaten aan een multidisciplinair team met ervaring sport-gerelateerde hersenschudding. Vestibulaire revalidatie kan het herstel bespoedigen. Hoewel het gebruik van een helm een hersenschudding niet kan voorkomen, verlaagt het zeker wel de impact van hoofd- hersenletsel.

Conclusie
Wereldwijd zorgt hoofdtrauma voor een hoge mortaliteit en morbiditeit. Patiënten met mild- tot ernstig letsel dienen snel gestabiliseerd en getransporteerd te worden. Kennis van evacuatieprocedures en adequate overdracht is hiervoor noodzakelijk. Hoewel minder ernstig, blijft licht hersenletsel een grote uitdaging voor zowel patiënt als behandelaar. Zorg tijdig voor voldoende rust, indien er een vermoeden is van een hersenschudding. Op die manier kunnen langdurige symptomen worden voorkomen.

Literatuur

• Concussions – Eric A. Weiss. ‘Wilderness & Travel Medicine’
• Concussion Management in the Wilderness – Wright et al., Wilderness & Environmental Medicine (2014)
• De gezichten van licht traumatisch hersenletsel (Sven Stapert, 2004)
• Auerbach’s Wilderness Medicine ““ Wilderness trauma, surgical emergencies, and wound management, section on head injury
  No-Brainer? Why Do So Many Climbers Not Wear Helmets? – Dougald MacDonald, Climbing Magazine, Jul 30, 2013.
• Extreme Sports Medicine: Rehabilitation of Extreme Sports Injuries, Maggie Henjum, Carly Mattson, and Francesco Feletti