Ik weet nog goed dat Joost Hopman, arts-microbioloog in het Radboud UMC, een lezing gaf bij een Outdoor Medicine dag over parasieten. Met enorme fascinatie en bewondering voor de natuur, presenteerde hij stuk voor stuk “prachtige parasieten”, die het op ons gemunt hebben. Deze professionele parasieten maken van ons lichaam, hun thuis. Daarbij verbouwen ze de boel, laten het lichaam achter als een uit de hand gelopen huisfeestje en bezorgen de gastheer veel ellende. Daarbij duurt het soms nog een tijd voordat je door hebt dat er een feestje gaande is. Met name rondom de tropen is men een doelwit voor deze beestjes en zorgt infectie voor een enorme ziektelast. Welke parasieten kun je daar zoal treffen en waar moet je op letten? Hierbij een top 4:
Filariasis
Filariasis is parasitaire worminfectie die wordt overgebracht door muggen rondom de tropen en sub-tropen. Deze wormen blokkeren de lymfeafvloed, waardoor ernstig lymfedeem ontstaat, bekend als elefantiasis (volksmond: olifantsziekte). Dit kan gepaard gaan met koorts, lymfangitis en complicaties zoals pulmonale eosinofilie. Filariasis treft voornamelijk de lokale bevolking, 120 miljoen mensen wereldwijd en is opgenomen als Neglected Tropical Disease (NTD). Kortdurend tropenbezoek geeft een laag risico op besmetting. Preventie bestaat uit muggenwerende maatregelen. De parasieten kunnen microscopisch of serologisch worden gedetecteerd in het bloed en de behandeling geschied met diethylcarbamazine, ivermeticine (bij gelijktijdig onchoceriasis infectie) of doxycycline.
Helminthiasis
Helminthiasis is infectie met een worm (helminth). Beruchte wormen zijn de spoelworm (Ascaris lumbricoides), zweepworm (Trichuris trichiura) en de mijnworm (Ancylostoma duodenale, Necator americanus en Strongyloides stercoralis), gebundeld onder de naam “soil-transmitted helminths”, doordat ze via gecontamineerde aarde kunnen worden overgedragen. Ook deze parasieten staan op de lijst van Neglected Tropical Disease (NTD), met een schatting van meer dan 2 miljard geïnfecteerden wereldwijd. De eitjes van deze parasieten worden doorgegeven via feces (ascaris & zweepworm). De mijnworm kan tevens direct de huid binnen dringen, bijvoorbeeld bij contact met blote voeten. De kans op besmetting voor reizigers is vrij klein. Klachten komen met name bij kinderen voor en bestaan uit anemie en proteïnedeficiëntie door gastro-intestinaal bloedverlies. Toch kunnen er ook zeer vervelende (late) complicaties optreden met name bij immuun gecompromitteerde patiënten, zoals een secundaire E. coli-meningitis. De diagnose van worminfecties berust op het aantonen van eieren, larven of de volwassen worm in feces, bloed of weefsel en wordt verraden door een eosinofilie. Behandeling is met antihelminthica. Naast bovenstaande drie wormen zijn er nog tal van andere worminfecties die problemen kunnen geven.
Malaria
In dit rijtje mag malaria natuurlijk niet ontbreken. Malaria parasieten worden overgedragen via de mug. Met name in Sub-Saharaans Afrika is er een enorme ziektelast door malaria, met een schatting van 620.000 doden per jaar, al is er reeds een enorme daling ingezet door inspanningen van de WHO en vergelijkbare organisaties. De ernst van de ziekte hangt sterk samen met de soort parasiet. Symptomen die op de voorgrond staan zijn koorts, hoofdpijn en koude rillingen, maar kunnen aspecifiek zijn. In Nederland worden er jaarlijks 200-300 patiënten gediagnosticeerd met geïmporteerde malaria. De diagnose bestaat uit een bloeduitstrijk en dikke-druppel microscopie. De behandeling bestaat uit artemisinine gebaseerde combinatietherapie (ACT) of chloroquine als alternatief. Ernstige vormen worden behandeld met intraveneus artesunaat icm ACT. Preventie bestaat uit chemoprofylaxe, beschermende kleding, DEET en muskietennetten.
Schistosomiasis
Schistosomiasis is vrij onbekend voor leken, hoewel de ziektelast samen met malaria de wereldwijde parasitaire top beheerst. Schistosomiasis wordt veroorzaakt door parasitaire wormen en staat ook wel bekend als Bilharzia. Deze wormen leven in zoetwaterslakken en kunnen via contact met gecontamineerd zoet water de huid binnen dringen. Het binnendringen van deze wormen in de huid kan zwemmersjeuk geven (cercariën dermatitis). Verder kan acute infectie gepaard gaan met Katayama koorts met vergelijkbare symptomen die op malaria of griep kunnen lijken, maar acute infectie is meestal asymptomatisch. 1 tot 2 maanden later ontwikkeld het lichaam een ontstekingsreactie tegen de eitjes van de wormen ergens in het lichaam, bijvoorbeeld de blaas, dunne darm of andere organen, wat gepaard kan gaan met koorts, koude rillingen, hoesten en spierpijn, afhankelijk van de soort parasiet (Mansoni, haematobium of andere variant). De diagnose wordt microscopisch gesteld in urine of feces monsters, of serologisch. Behandeling is met praziquantel.
Naast bovenstaande zijn er nog vele andere parasieten en andere infecties waar men beducht op moet zijn in de (sub) tropen. Adequate voorbereiding met preventiemaatregelen, vaccinaties en reisadviezen kan het risico op infectie drastisch verminderen. Wil jij meer leren over infectieziekten, vaardigheden opdoen in de pre-hospitale jungle setting en weten wat je nou wel moet doen bij een slangenbeet? Kijk dan eens naar onze cursus jungle medicine.