Met de achtergrondinformatie van het voorgaande artikel in acht genomen, zullen nu de 3 bekendste ziektebeelden besproken worden die voorkomen op hoogte. Het is belangrijk om je te realiseren dat het hier gaat aan een scala aan ziektebeelden, die afzonderlijk of tegelijkertijd voor kunnen komen en die ook in elkaar kunnen overgaan.

Acute hoogteziekte (Acute Mountain Sickness; AMS)

Acute hoogteziekte kent een heel scala aan symptomen, van mild tot zeer ernstig. Er zijn verschillende theorieën over de ontstaanswijze, maar één ervan is dat het een milde vorm is van hoogte hersenoedeem (HACE, zie verderop in dit artikel). Over het algemeen ontstaan de symptomen binnen 6-24 uur na het bereiken van een hoogte boven de 2500m en verdwijnen zij weer binnen een dag als de patiënt niet verder stijgt. Het is belangrijk om je te realiseren dat bij iedere stijging naar een nieuwe hoogte, het lichaam opnieuw moet acclimatiseren en er dus opnieuw het risico op hoogteziekte bestaat.

De diagnose wordt gesteld met behulp van de Lake Louise AMS-scorelijst (zie afbeelding). Er worden punten gescoord op de volgende symptomen: (kloppende) hoofdpijn, verlies van eetlust/ misselijkheid/ braken, vermoeidheid/ zwakte en duizeligheid. Vanaf een score van drie is er sprake van acute hoogteziekte.

Bij hoogteziekte is het bewustzijnsniveau van de patiënt dus niet verlaagd.

Hoogte hersenoedeem (High Altitude Cerebral Edema; HACE)

HACE wordt vaak voorafgegaan door AMS. Het is een levensbedreigende aandoening indien er niet adequaat wordt gehandeld. Bij HACE is er oedeemvorming in het brein, door de volgende veronderstelde mechanismen; verminderde cerebrale autoregulatie, lekkende capillairen door een hypoxie-geïnduceerde inflammatoire reactie van de vaatwanden en zwelling van de hersencellen zelf. Het effect is zwelling van het brein en dus toegenomen intracraniële druk. De kernsymptomen die hierdoor ontstaan zijn ataxie, ernstige hoofdpijn en een veranderd bewustzijn.

Symptomen die ook voor kunnen komen zijn ernstige misselijkheid en braken en gedragsveranderingen; de patiënt kan zich agressief gedragen of gedrag vertonen dat anderszins niet bij hem past.

Hoogte longoedeem (High Altitude Pulmonary Edema; HAPE)

HAPE is de minst voorkomende van de drie, maar het gevaar van dit potentieel dodelijke ziektebeeld is dat het zich kan ontwikkelen zonder te worden vooraf gegaan door symptomen passend bij acute hoogteziekte, die als waarschuwing kunnen gelden. Meestal ontwikkelt dit ziektebeeld zich in 2-5 dagen nadat een bepaalde hoogte is bereikt, maar het kan ook in een tijdsbestek van enkele uren ontstaan.

Bij HAPE is er sprake van vloeistofstapeling in de longen. De pathofysiologie die hieraan ten grondslag ligt is, zoals eerder beschreven, toename van de pulmonale arteriële bloeddruk door hypoxische pulmonale vasoconstrictie. Dit is een normale reactie die bij iedereen optreedt die de hoogte opzoekt, maar bij sommige mensen is er een bovengemiddelde toename van de pulmonale arteriële bloeddruk. Door deze toegenomen druk en flow treedt er endotheelbeschadiging op, waardoor er oedeem ontstaat.

Het belangrijkste symptoom is kortademigheid; er is een zuurstofdesaturatie die niet in verhouding staat tot de geleverde inspanning. Ook is er sprake van tachycardie. Vaak is er ook een droge hoest en in een later stadium een productieve hoest waarbij roze, schuimend sputum wordt opgehoest. De patiënt kan niet platliggen.

Voor een beknopt overzicht van de symptomen en behandeling van AMS, HACE en HAPE, zie het college van de University of California Television van Emergency Medicine specialist Dr. Chris Colwell

Algemene niet-medicamenteuze behandeling van hoogtegerelateerde ziektebeelden

Het allerbelangrijkste is dat de patiënt afdaalt, ook al is het nacht of slecht weer. Alleen als er sprake is van een milde vorm van AMS, kan de patiënt volstaan met op dezelfde hoogte blijven en uitrusten zodat het lichaam de tijd krijgt om te acclimatiseren.

Rust is het tweede belangrijke advies; ook al is er een milde vorm van hoogteziekte. Vooral in het geval van HACE/HAPE is zelfs de kleinste inspanning een risico op verergering van de symptomen. Bij HACE/HAPE moeten patiënten dus naar beneden worden gedragen, of, als dit absoluut niet mogelijk is, van rugzak worden ontdaan en worden ondersteund tijdens het lopen. Patiënten met matig/ernstige AMS zijn meestal nog wel in staat om zelf naar beneden te lopen.

In het geval van HACE/HAPE kan zuurstof- of hyperbare therapie (zoals met de Gamow bag) levensreddend zijn. Hierdoor zal de conditie van de patiënt worden gestabiliseerd tijdens of voor een afdaling, met name indien afdalen niet direct mogelijk is door bijvoorbeeld gevaarlijk terrein of onvoldoende dragers.

Zorg er te allen tijde voor dat de patiënt warm en goed gehydreerd blijft.

Specifieke medicamenteuze behandelingen

In het geval van AMS kan gebruik worden gemaakt van acetazolamide (Diamox). De werking van acetazolamide is multifactorieel bepaald en niet volledig begrepen, maar één van de effecten is dat het een diuretische werking heeft en ervoor zorgt dat er renaal natrium en bicarbonaat wordt uitgescheiden. Globaal gezegd verhoogt het hierdoor de ademfrequentie en versnelt het hiermee het acclimatisatieproces. De profylactische dosering voor hoogteziekte is 2dd 125mg, de therapeutische dosering is 2dd 250mg voor zo lang als de patiënt op hoogte blijft.

Dexamethason is een effectieve behandeling van HACE. Het kan zowel oraal, intramusculair of intraveneus worden toegediend. De initiële dosering is 8mg, gevolgd door 4mg 4dd voor zo lang als de patiënt op hoogte blijft.

In het geval van HAPE kan de calciumantagonist nifedipine worden gebruikt, al dan niet in combinatie met zuurstof (afhankelijk van de beschikbaarheid). Wat belangrijk is om je te realiseren is dat het een antihypertensieve werking heeft; vooral samen met dehydratie kan dit tot serieuze hypotensie leiden. De dosering is 30 mg 2dd.

Voor meer informatie over medicatiegebruik bij hoogtegerelateerde ziektebeelden, zie dit artikel: Drug Use and Misuse in the Mountains: A UIAA MedCom Consensus Guide for Medical Professionals.

Literatuur

Diercks, R. (2016). Leerboek sportgeneeskunde (1e editie). Houten, Nederland: Bohn Stafleu van Loghum.
Donegani, E., Paal, P., …, & Hillebrandt, D. (2016). Drug Use and Misuse in the Mountains: a UIAA MedCom Consensus Guide for Medical Professionals. High alt med biol 17(3).
Duff, J. (2007). First aid and wilderness medicine (10e editie). Milnthorpe, UK: Cicerone Press
Johnson, C., Anderson, …, & Warrel, D. (2008). Oxford handbook of expedition and wilderness medicine (2e editie). Oxford, UK: Oxford University Press
Roach, R.C., Hackett, P.H., …, & Baillie, J.K. (2018). The 2018 Lake Louise Acute Mountain Sickness Score. High alt med biol 19(1).
Willems, H. (2014). Hoogteziekte, theorie en praktijk (1e editie). Huis ter Heide, Nederland: Han Willems.
De UIAA richtlijn: https://www.theuiaa.org/mountain-medicine/medical-advice/
De WMS richtlijn: https://www.wemjournal.org/article/S1080-6032(14)00257-9/fulltext